Yêu cầu và hướng dẫn làm bài viết văn bản thuyết minh về một sự vật, hiện tượng trong đời sống xã hội - Văn 11

- Văn thuyết minh là kiểu văn bản cung cấp tri thức, giới thiệu, giải thích về sự vật, hiện tượng, con người hoặc một vấn đề nào đó một cách khách quan, chính xác, rõ ràng và dễ hiểu.

- Đặc điểm của văn thuyết minh:

+ Tính khách quan: Không thể hiện cảm xúc cá nhân, không mang yếu tố suy diễn hay tưởng tượng.

+ Tính chính xác: Nội dung cần rõ ràng, cụ thể, đúng sự thật, có căn cứ.

+ Tính phổ thông: Nội dung dễ hiểu, giúp người đọc có thêm kiến thức về đối tượng được thuyết minh.

+ Cách trình bày logic: Sắp xếp nội dung theo một trình tự hợp lý để người đọc dễ tiếp thu.

- Nêu rõ sự vật, hiện tượng trong đời sống xã hội được thuyết minh và cung cấp một số thông tin cơ bản giúp người đọc hình dung bước đầu về sự vật, hiện tượng đó

- Làm sáng tỏ sự vật, hiện tượng theo trình tự phù hợp với đặc điểm của sự vật, hiện tượng đó

- Rút ra ý nghĩa của việc nhận thức đúng về sự vật, hiện tượng được thuyết minh

- Sử dụng kết hợp trong văn bản thuyết minh một hay nhiều yếu tố như miêu tả, tự sự, biểu cảm hoặc nghị luận

1. Chuẩn bị viết
- Quan sát thực tế đời sống hoặc nhớ lại những gì đã nhận biết qua tiếp xúc với sách báo và các phương tiện truyền thông để nắm bắt các sự vật, hiện tượng từng gây chú ý trong xã hội
- Sau khi đã chọn được sự vật, hiện tượng trong đời sống xã hội để thuyết minh, cần tập trung suy nghĩ, tham khảo các tài liệu có liên quan, ghi chép các ví dụ, số liệu cần thiết,…
2. Tìm ý, lập dàn ý
a. Tìm ý
Để tiến hành tìm ý cho bài thuyết minh về một sự vật, hiện tượng trong đời sống xã hội, cần nêu một số câu hỏi để trả lời:
- Thực chất của sự vật, hiện tượng đó là gì?
- Có thể cung cấp thông tin về sự vật, hiện tượng được thuyết minh theo trình tự nào?
- Việc thuyết minh về sự vật, hiện tượng trong đời sống xã hội đó có ý nghĩa gì?
b. Lập dàn ý

Giới thiệu sự vật, hiện tượng cần thuyết minh, nêu rõ sự tồn tại của sự vật, hiện tượng trong đời sống xã hội.

- Nêu thực chất của sự vật, hiện tượng được thuyết minh.

- Lí giải rõ ràng nguyên nhân của hiện tượng.

- Trình bày tác động tích cực hoặc tiêu cực của hiện tượng đối với đời sống con người, có sử dụng các cứ liệu cụ thể.

- Nêu giải pháp phát huy hiện tượng tích cực hoặc hạn chế hiện tượng tiêu cực.

Nêu ý nghĩa của việc nhận thức đúng về sự vật, hiện tượng được thuyết minh.

3. Viết

− Phần Mở bài, Kết bài và mỗi ý được nêu trong Thân bài cần được trình bày dưới dạng các đoạn văn.

− Khi viết bài, người viết cần bám sát cách triển khai đã được lựa chọn ở phần Tìm ý và Lập dàn ý (theo cấu trúc nguyên nhân − hệ quả − giải pháp, theo các thành tố của đối tượng, theo diễn biến trong thời gian, theo phạm vi không gian mà đối tượng đó có ảnh hưởng,...) để triển khai bài thuyết minh.

− Lời văn thuyết minh cần sáng sủa, mạch lạc; các dẫn chứng và tư liệu sử dụng phải chính xác, trung thực và có giá trị làm sáng tỏ nội dung thuyết minh.

− Cần vận dụng linh hoạt, phù hợp các yếu tố miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận,... nhằm tăng thêm hiệu quả thuyết minh. Tuy nhiên, khác với văn bản nghị luận, văn bản thuyết minh có mục đích chính là cung cấp thông tin cho người đọc, không nhằm thuyết phục người khác về một vấn đề. Do đó, các thông tin trong văn bản thuyết minh cần được trình bày một cách khách quan. Việc lồng ghép các yếu tố biểu cảm hay nghị luận cần được cân nhắc kỹ về mức độ, tránh làm lệch mục đích của bài viết.

− Ngôn từ cần trong sáng, đơn nghĩa, ưu tiên các từ ngữ mang nghĩa tường minh; hạn chế sử dụng biện pháp tu từ có thể gây hiểu lầm hoặc làm lu mờ nội dung chính của sự vật, hiện tượng được thuyết minh.

4. Chỉnh sửa, hoàn thiện

− Bổ sung những diễn giải cụ thể, các cứ liệu liên quan đến sự vật, hiện tượng cần thuyết minh nếu thấy chưa đầy đủ.

− Kiểm tra lại trình tự triển khai các ý trong bài, sắp xếp lại nếu nhận thấy bố cục chưa hợp lí hoặc thiếu mạch lạc.

− Rà soát toàn văn bản để phát hiện và sửa các lỗi về diễn đạt (chính tả, từ ngữ, ngữ pháp,...) nhằm đảm bảo văn bản chuẩn xác và rõ ràng.