Đề thi học kì 1 Văn 12 Kết nối tri thức - Đề số 10

Đề thi

I. ĐỌC- HIỂU 

Đọc đoạn trích:

Tóm tắt bối cảnh: Vào một chiều hè, “tôi” và bé Vin rủ nhau bẫy cò để bắt cò về chơi. “Tôi” đã làm một cái bẫy đặt ở cánh đồng. Khi chúng tôi định tháo bẫy vì không bắt được con cò nào thì có hai mẹ con nhà Cò Bợ sà xuống. Cò Bợ con đã lao về phía con cá mồi trong bẫy.

(…) Chiếc cần tre bật nhẹ cùng tiếng reo của tôi và bé Vin:

- Sập bẫy rồi!

Tôi nắm tay bé Vin chạy thục mạng về phía con vật đang vỗ cánh bành bạch. Cả đàn cò trắng bay vùng lên, kêu náo loạn. Cò Bợ mẹ bay thấp hơn, đau đớn gào to: “Cứu con tôi với! …”. Trong khi đó Cò Bợ con bị sợi cước thít vào cổ giẫy giụa tuyệt vọng. Thấy chúng tôi, nó vùng bay lên và ngay lập tức lại rơi bịch xuống, toàn thân bê bết bùn. Nhìn cảnh đó, bé Vin bỗng tái mặt, đầu gối díu vào nhau. Tôi đành vào tháo bẫy một mình. Tiếng con cò mẹ càng gào thảm thiết. Cò Bợ con chừng đã mệt, hai cánh áp xuống đất, mắt lóe lên như hai giọt nước, sợ run cầm cập. Đến lượt chân tôi khuỵu xuống. Tôi thấy rõ tiếng van xin của Bợ con: “Tôi van cậu! Cậu cũng là trẻ con, cũng có lúc dại dột. Tôi xin cậu”. Chắc nó đang nghĩ đến mẹ nó. Đêm nay mẹ nó sẽ khóc hết nước mắt. Rồi chỉ vài hôm nữa thế nào cũng thấy xác một con Cò Bợ mẹ chết ủ rũ vì mất con. Tôi không kịp nghĩ gì cả, ngồi thụp xuống, gỡ nút thòng lọng rồi ôm con vật tung bổng lên trời. Thoạt đầu Bợ con loạng quạng bay như diều đứt dây. Lát sau nó lấy lại được tư thế và hai mẹ con nó dìu nhau bay về phía làng.

Cả tôi và bé Vin đều ngửa cổ nhìn theo cho đến khi đàn cò chỉ còn lại như những chấm đen in lên hoàng hôn đỏ rực.

Bé Vin, mặt vẫn tái mét, im lặng bước theo tôi. Bỗng nó ngồi thụp xuống, khóc òa lên. Tôi phải dỗ nó:

- Vin giận anh à?

Nó nói trong tiếng nức nở:

- Con cò…sẽ gẫy cổ mất…Thế nào mẹ nó cũng đánh nó vì tội dại dột…Hấc! Hấc…

Tôi phải cam đoan với bé Vin con cò chỉ hơi đau, nó mới chịu nín. Nó bám tay áo tôi, vừa đi vừa quệt nước mắt.

Từ hôm sau, cứ chiều đến chúng tôi tìm một bãi cỏ nằm chờ từng đàn chim trở về. Thỉnh thoảng bé Vin lại đứng ngẩn người, lo lắng nhìn hút theo một con chim lạc bầy, vừa chấp chới bay vừa kêu thảm thiết.

(Trích Bẫy cò, Tạ Duy Anh, Báo Văn học & Tuổi trẻ,

số tháng 5 (382+383) năm 2017, NXB Giáo dục Việt Nam, trang 87,88,89)

Thực hiện các yêu cầu:

Câu 1. Xác định tình huống truyện.

Câu 2. Tìm những chi tiết miêu tả hình ảnh Cò Bợ con khi vừa sập bẫy.

Câu 3. Nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật nhân hóa trong những câu văn sau: Tôi thấy rõ tiếng van xin của Bợ con: “Tôi van cậu! Cậu cũng là trẻ con, cũng có lúc dại dột. Tôi xin cậu”.

Câu 4. Chi tiết Tôi không kịp nghĩ gì cả, ngồi thụp xuống, gỡ nút thòng lọng rồi ôm con vật tung bổng lên trời gợi cho anh/chị những suy nghĩ gì?

Câu 5. Qua đoạn trích, anh/chị rút ra được bài học gì về cách ứng xử giữa con người và thiên nhiên?

II. PHẦN VIẾT 

Câu 1:  Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật bé Vin qua văn bản trong phần Đọc hiểu.

Câu 2: "Nghịch cảnh có thể mài sắc bạn nếu bạn có đủ ý chí để vượt qua nó" (Ray Kroc). Từ góc nhìn của người trẻ, anh/chị hãy viết một bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) trình bày suy nghĩ về vấn đề trên.

— Hết —

Đáp án

I. ĐỌC- HIỂU 

Câu 1: 

Phương pháp: 

Đọc kĩ văn bản để xác định tình huống truyện 

Cách giải:

Tình huống truyện: Nhân vật tôi và bé Vin đi bẫy cò. Dù Cò Bợ con đã sập bẫy nhưng cuối cùng nhân vật tôi đã thả Cò Bợ con đi.

Câu 2: 

Phương pháp: 

Đọc kĩ văn bản để chỉ ra những chi tiết miêu tả hình ảnh Cò Bợ 

Cách giải:

Những chi tiết miêu tả hình ảnh Cò Bợ con khi vừa sập bẫy

+ bị sợi cước thít vào cổ giẫy giụa tuyệt vọng

+ vùng bay lên và ngay lập tức lại rơi bịch xuống, toàn thân bê bết bùn.

Câu 3:

Phương pháp: 

Vận dụng kiến thức về biện pháp tu từ nhân hóa để phân tích tác dụng 

Cách giải:

- Tác dụng:

+ Làm cho cách diễn đạt sinh động, hấp dẫn, gợi cảm xúc.

+ Nhấn mạnh đến nỗi tuyệt vọng và lời cầu cứu thảm thiết của Cò Bợ con. Tác giả thể hiện sự đồng cảm, xót thương trước mọi sinh thể sống trong tự nhiên cho dù loài vật thì nó cũng có cảm xúc giống như con người.

Câu 4:

Phương pháp: 

Phân tích ý nghĩa của chi tiết 

Cách giải:

- Chi tiết Tôi không kịp nghĩ gì cả, ngồi thụp xuống, gỡ nút thong lọng rồi ôm con vật tung bổng lên trời: Nhân vật tôi hành động thả Cò Bợ con một cách dứt khoát, không do dự.

- Chi tiết gợi suy nghĩ:

  + Nhân vật tôi là người dứt khoát; biết nhận ra hậu quả của trò chơi tinh nghịch của mình; có lòng nhân ái và thấu cảm với loài vật.

  + Chúng ta cần có tinh thần nhân văn khi ứng xử với các loài vật nói riêng và tự nhiên nói chung.

Câu 5:

Phương pháp: 

Gợi ý một số bài học:

+ Cần trân trọng tự nhiên.

+ Cần có những hành động bảo vệ tự nhiên.

+ Cần xây dựng môi trường tự nhiên đa dạng và phong phú.

Cách giải:

Qua đoạn trích, chúng ta có thể rút ra bài học sâu sắc về cách ứng xử giữa con người và thiên nhiên. Đó là bài học về sự tôn trọng và đồng cảm với mọi sinh linh. Hành động bẫy cò ban đầu xuất phát từ sự hiếu kỳ, nghịch ngợm của trẻ thơ, nhưng khi chứng kiến sự đau đớn, tuyệt vọng của cò mẹ và cò con, cả hai nhân vật đã thức tỉnh. Họ nhận ra rằng muôn loài cũng có cảm xúc, tình mẫu tử và khao khát được sống tự do như con người. Từ đó, đoạn trích nhắn nhủ chúng ta cần sống hài hòa với thiên nhiên, không vì những thú vui nhất thời mà xâm phạm, gây tổn hại đến thế giới tự nhiên. Mỗi hành động bảo vệ sự sống, dù nhỏ bé, cũng chính là góp phần gìn giữ sự cân bằng và vẻ đẹp vốn có của môi trường sống quanh ta.

II. PHẦN VIẾT 

Câu 1:

Phương pháp: 

1. Nêu được diễn biến tâm trạng của nhân vật bé Vin của đoạn truyện. Tham khảo gợi ý sau:

Tâm trạng bé Vin đã trải qua nhiều biến đổi phức tạp, từ sự háo hức, mong chờ giây phút bắt được con mồi, đến sự đau lòng, thương xót và hối hận khi thấy con cò giãy giụa kêu cứu, là sự lo lắng khi nghĩ đến việc con Cò Bợ sẽ bị gẫy cổ, bị mẹ đánh và cuối cùng là tâm trạng đợi chờ, trông ngóng khi những đàn chim bay trở về.

2. Chỉ ra được những biểu hiện diễn biến tâm trạng của nhân vật bé Vin. Có thể nêu một số biểu hiện sau:

- Cậu ấy tỏ ra rất phấn khích và vui vẻ trước thành quả của mình.

- Bé Vin bất an, lo lắng về sự đau đớn về thể xác của cò con và sự đau đớn về tinh thần của cò mẹ.

- Cậu ăn năn, hối lỗi, day dứt trước hành động của mình gây ra cho cò con.

- Bé Vin đồng cảm mà xót thương cho số phận của cò con.

3. Nêu được ý nghĩa của sự thay đổi nêu trên. Tham khảo gợi ý sau:

- Đây là bước ngoặt trong sự phát triển nhân cách, đánh dấu sự hình thành ý thức trách nhiệm và tình yêu thiên nhiên của nhân vật.

- Câu chuyện gửi gắm thông điệp nhân văn về sự đồng cảm, tình yêu thương và ý thức trân trọng bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ môi trường sống.

Cách giải:

Trong đoạn trích "Bẫy cò", diễn biến tâm trạng của bé Vin được khắc họa như một hành trình thức tỉnh đầy xúc động của lòng trắc ẩn. Ban đầu, cậu bé hiện lên với sự háo hức, phấn khích của một đứa trẻ trong trò chơi nghịch ngợm, thể hiện qua tiếng reo hò "Sập bẫy rồi!" khi con mồi mắc câu. Thế nhưng, niềm vui ấy nhanh chóng tan biến, nhường chỗ cho nỗi bất an, lo lắng khi chứng kiến cảnh Cò Bợ con giãy giụa trong tuyệt vọng. Sự thay đổi ấy được biểu hiện rõ qua những chi tiết: "bỗng tái mặt, đầu gối díu vào nhau". Nỗi sợ hãi và sự đồng cảm đã khiến cậu không dám lại gần. Đỉnh điểm của sự ăn năn, hối lỗi và xót thương là khi cậu "ngồi thụp xuống, khóc òa lên" vì lo sợ "Con cò…sẽ gẫy cổ mất… Thế nào mẹ nó cũng đánh nó vì tội dại dột…". Tiếng khóc ấy không chỉ là nỗi sợ mà còn là sự thấu cảm sâu sắc với nỗi đau của sinh linh khác. Cuối cùng, tâm trạng ấy kéo dài thành nỗi ám ảnh day dứt, thể hiện qua hình ảnh cậu bé "đứng ngẩn người, lo lắng" mỗi chiều nhìn theo cánh chim lạc đàn. Hành trình tâm trạng phức tạp ấy của Vin không chỉ là một bước ngoặt trong sự phát triển nhân cách, đánh dấu sự hình thành của ý thức trách nhiệm và tình yêu thiên nhiên, mà còn gửi gắm một thông điệp nhân văn sâu sắc: hãy biết trân trọng, yêu thương và bảo vệ mọi sự sống quanh ta.

Câu 2:

Phương pháp: 

1. Mở bài: Giới thiệu được vấn đề nghị luận: "Nghịch cảnh có thể mài sắc bạn nếu bạn có đủ ý chí để vượt qua nó"

2. Thân bài:

2.1. Biết giải thích:

"Nghịch cảnh" là những khó khăn, trắc trở, thử thách,… mà con người phải đối mặt trong cuộc sống; chính nghịch cảnh "mài sắc" con người, giúp ta trau dồi bản lĩnh, nâng cao khả năng thích nghi và phát triển bản thân. Nhưng điều kiện tiên quyết là phải có đủ "ý chí để vượt qua nó" - tức là sự kiên trì, lòng quyết tâm và tinh thần không bỏ cuộc. Như vậy, câu nói gửi gắm ý nghĩa sâu sắc: chính nghịch cảnh và ý chí vượt qua nghịch cảnh sẽ tôi luyện con người trở nên mạnh mẽ, kiên cường hướng đến giá trị trọn vẹn trong cuộc sống. Điều này càng có ý nghĩa đặc biệt đối với tuổi trẻ.

2.2. Nêu được những ý cơ bản về nghịch cảnh và ý chí có thể “mài sắc” bạn:

 - Nghịch cảnh đặt con người vào những tình cảnh, những trắc trở mà ta chưa hề đối mặt bao giờ. Vì thế, nó kích thích chúng ta khả năng ứng biến, tìm cách tháo gỡ để vượt qua.

- Nghịch cảnh cùng với ý chí sẽ “mài sắc” ta:

+ Khi đối mặt với nghịch cảnh, người có ý chí sẽ kiên cường, tự tin đối mặt, chấp nhận thất bại, không dễ dàng nản lòng, từ đó trở nên vững vàng trước mọi sóng gió cuộc đời.

+ Nghịch cảnh là bài học quý giá giúp con người trưởng thành, ý chí trước nghịch cảnh giúp con người tiến xa hơn trong cuộc sống.

2.3. Hơn nữa tuổi trẻ: nhạy bén, năng động, sáng tạo, ham học hỏi, dám nghỉ, dám làm, dám chịu trách nhiệm,…đây là một ưu thế để tuổi trẻ nhanh chóng vượt qua nghịch cảnh, tôi rèn ý chí mà hướng đến giá trị tốt đẹp.

- Lấy được dẫn chứng và phân tích dẫn chứng để làm rõ (….)

2.4. Biết mở rộng, nâng cao vấn đề

- Mở rộng, bày tỏ quan điểm trái chiều, hoặc ý kiến khác để có cái nhìn toàn diện hơn:

+ Có những người, đặc biệt là người trẻ khi đối mặt với khó khăn, nghịch cảnh lại mất đi niềm tin vào bản thân, từ bỏ ước mơ và buông xuôi số phận.

+ Một số khác lại đổ lỗi cho hoàn cảnh, không chịu thay đổi để thích nghi và phát triển.

- Đề xuất những giải pháp để vượt qua nghịch cảnh.

3. Kết bài: Khẳng định lại quan điểm cá nhân và rút ra bài học cho bản thân đặc biệt là tuổi trẻ trong thời đại ngày nay

Cách giải:

Bài viết tham khảo:

Cuộc sống vốn dĩ không phải là một con đường bằng phẳng mà là hành trình luôn ẩn chứa những khúc quanh, dốc cao và hố sâu bất ngờ. Trên hành trình ấy, nghịch cảnh là điều không thể tránh khỏi, nhưng cách chúng ta đối mặt với nó mới quyết định giá trị của mỗi con người. Ray Kroc - người sáng lập đế chế McDonald's - đã đúc kết một chân lý sâu sắc: "Nghịch cảnh có thể mài sắc bạn nếu bạn có đủ ý chí để vượt qua nó". Câu nói không chỉ khẳng định sự tất yếu của thử thách mà còn chỉ ra chìa khóa then chốt để biến những thử thách ấy thành cơ hội hoàn thiện bản thân.

Nghịch cảnh là những hoàn cảnh trái ngang, khó khăn, thất bại hay mất mát mà con người phải đối mặt trong cuộc sống. Nó tựa như một hòn đá thô ráp và sắc nhọn, có thể làm ta vấp ngã và đau đớn. Thế nhưng, cũng chính hòn đá ấy, nếu được đặt dưới sự mài giũa của ý chí kiên cường, sẽ giúp chúng ta trở nên sắc bén, rắn rỏi và trưởng thành hơn. Nghịch cảnh tự bản thân nó không làm nên điều gì kỳ diệu. Điều kỳ diệu chỉ xảy ra khi con người có đủ dũng khí và ý chí để đương đầu và chiến thắng nó.

Nghịch cảnh thường đẩy con người vào những tình huống bất ngờ, buộc chúng ta phải vận động trí tuệ, phát huy khả năng ứng biến và tìm mọi cách để tháo gỡ. Khi đối mặt với nghịch cảnh, người có ý chí mạnh mẽ sẽ không dễ dàng bỏ cuộc. Họ chấp nhận thất bại như một phần tất yếu của cuộc sống, xem đó là bài học quý giá để rút kinh nghiệm. Chính quá trình vật lộn với khó khăn ấy đã rèn giũa cho họ một bản lĩnh vững vàng, một tâm thế kiên cường trước mọi sóng gió cuộc đời. Mỗi lần vượt qua một nghịch cảnh, con người lại tích lũy thêm sự từng trải, trưởng thành hơn một chút. Tựa như một thanh kiếm, phải trải qua lửa đỏ và những nhát búa nặng nề của người thợ rèn mới có thể trở nên sắc bén, con người cũng cần nghịch cảnh để hoàn thiện nhân cách và trí tuệ.

Đối với thế hệ trẻ, những người đang ở giai đoạn đẹp nhất và cũng nhiều thử thách nhất của cuộc đời, mối quan hệ giữa nghịch cảnh và ý chí càng có ý nghĩa quan trọng. Tuổi trẻ là hành trình khám phá bản thân và chinh phục ước mơ, nhưng cũng là lúc ta dễ tổn thương nhất trước những thất bại đầu đời. Sự nhạy bén, năng động, sáng tạo và dám nghĩ dám làm của tuổi trẻ chính là một ưu thế lớn để nhanh chóng vượt qua nghịch cảnh, biến chúng thành động lực để tôi rèn ý chí và vươn tới những giá trị tốt đẹp.

Trong thực tế, lịch sử nhân loại đã chứng kiến không ít những tấm gương sáng ngời về ý chí vượt lên nghịch cảnh. Nhà bác học lừng danh Thomas Edison đã thất bại hơn mười ngàn lần trước khi phát minh thành công bóng đèn điện. Nhà vật lý thiên tài Stephen Hawking dù bị bệnh tật hành hạ vẫn không ngừng cống hiến cho khoa học. Ở Việt Nam, thầy giáo Nguyễn Ngọc Ký đã dùng đôi chân kỳ diệu thay cho đôi tay bị liệt để viết nên những trang sách, trở thành nhà giáo ưu tú. Những con người ấy chính là minh chứng sống động cho sức mạnh của ý chí trước nghịch cảnh.

Tuy nhiên, cần phải thẳng thắn thừa nhận rằng không phải ai trong giới trẻ ngày nay cũng có đủ dũng khí và ý chí để đối mặt với nghịch cảnh. Một bộ phận thanh niên sống trong sự bao bọc quá mức, hình thành tâm lý ngại khó, ngại khổ, dễ dàng gục ngã trước những thử thách. Họ tìm đến những lối thoát tiêu cực, hoặc đổ lỗi cho hoàn cảnh thay vì dũng cảm nhìn nhận và thay đổi bản thân. Đây là một thực trạng đáng buồn cần được thay đổi.

Để vượt qua nghịch cảnh, mỗi người trẻ cần rèn luyện cho mình một tinh thần lạc quan, một thái độ sống tích cực. Chúng ta cần biết đặt ra những mục tiêu cụ thể và kiên trì theo đuổi chúng. Quan trọng hơn, giới trẻ cần học cách chấp nhận thất bại và xem đó như một người thầy nghiêm khắc nhưng vĩ đại trên bước đường trưởng thành. Sự đồng hành của gia đình, nhà trường và xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành ý chí cho thế hệ trẻ.

Tóm lại, câu nói của Ray Kroc là một bài học quý giá về triết lý sống. Nghịch cảnh là một phần tất yếu của cuộc sống, nhưng nó sẽ chỉ thực sự mài giũa chúng ta khi chúng ta có đủ ý chí để đương đầu và vượt qua. Đối với thế hệ trẻ hôm nay, việc rèn luyện ý chí, bản lĩnh không chỉ giúp chúng ta vượt qua những khó khăn trước mắt mà còn trang bị hành trang vững chắc để bước vào đời, kiến tạo một tương lai tươi sáng.