Đề thi học kì 1 Văn 12 Kết nối tri thức - Đề số 8

Đề thi

I. PHẦN ĐỌC - HIỂU

Đọc văn bản sau:

Chuyện cái chùa hoang ở Ðông Triều

( Truyền kì mạn lục, Nguyễn Dữ)

Vào thời nhà Trần, ở huyện Đông Triều, có một viên quan tên là Văn Tư Lập. Khi thấy dân chúng khổ sở vì nạn trộm cắp vặt, ông yêu cầu các thôn dân phải canh gác đêm ngày, nhưng tình hình không cải thiện, thậm chí còn tệ hơn. Tư Lập nghi ngờ rằng đó là do ma quỷ gây ra. Ông liền mời các thầy phù thủy cao tay để xin bùa yểm trấn, nhưng tình trạng quấy rối vẫn tiếp tục tăng lên.

Tư Lập lo lắng, quyết định kêu gọi dân chúng đến chùa để cầu xin Phật giúp đỡ. Mọi người đến chùa, thắp hương lễ bái và khấn rằng: “Ma quỷ đang gây rối, quấy nhiễu dân chúng và làm hại cả lục súc. Cúi xin Phật thương xót, ra uy trừng phạt, để chúng sinh được bình yên. Khi công việc làm ăn khôi phục, chúng tôi sẽ lại sửa chữa chùa chiền để báo đáp công đức.”

Tuy nhiên, đêm hôm ấy, nạn trộm cắp càng nghiêm trọng hơn. Không biết làm sao, Tư Lập bèn đi hỏi Vương Tiên sinh ở huyện Kim Thành, người nổi tiếng về bói dịch. Vương Tiên sinh bói và cho biết: "Hãy tìm một người cưỡi ngựa, mặc áo vải, mang túi da và tên thiếc. Người đó chính là người có thể giúp giải quyết nạn này." Vương Tiên sinh dặn thêm: “Sáng mai, hãy đi về phương Nam từ phía tả cửa huyện. Nếu gặp người nào giống như vậy, nhất định phải mời ngay, dù người đó có từ chối cũng đừng nghe.”

Hôm sau, Tư Lập và các phụ lão chờ đợi, nhưng không thấy ai như vậy. Đến chiều, một người từ núi đi ra, mặc áo vải, cưỡi ngựa và đeo cung. Mọi người vội vàng đến chào và giải thích tình hình. Người đó cười và nói: “Tôi làm nghề săn bắn từ nhỏ, không biết gì về việc trừ ma quỷ. Tôi chỉ định đến núi An Phụ để săn thú.”

Tư Lập nghĩ người này có lẽ không muốn nổi danh về thuật bùa, nên mới ẩn mình trong núi và hành nghề săn bắn. Ông quyết định mời người này ở lại huyện và đối đãi như một vị thần. Người đó cảm thấy không thoải mái vì không có tài trừ quỷ nhưng vẫn phải nhận sự tiếp đãi.

Vào nửa đêm, người ấy lén ra khỏi huyện lị. Khi đến gần một cái cầu ván, trời còn tối, người ấy thấy một nhóm người lớn đi từ dưới đồng lên. Người đó lẩn vào chỗ kín và quan sát. Nhóm người này mò cá từ ao và ăn thịt cá sống. Họ nói rằng việc ăn thịt cá ngon hơn nhiều so với đồ cúng của dân. Sau đó, họ vào vườn mía, nhổ trộm mía để ăn.

Người săn bắn bắn trúng hai người trong nhóm gian. Những kẻ gian kêu la rồi bỏ chạy. Người săn bắn gọi dân làng đến. Dân làng theo dấu máu và tìm thấy một cái chùa hoang. Họ thấy hai pho tượng Hộ pháp trong chùa, trên lưng mỗi tượng đều có một phát tên cắm vào. Mọi người cho rằng đây là một sự lạ và phá hủy hai pho tượng.

Trong khi đó, nhóm gian kêu trách Thủy thần vì cho rằng hắn là chủ mưu gây ra nạn trộm cắp. Dân làng cũng đến miếu Thủy thần và thấy pho tượng thần đắp bằng đất đã biến sắc và có vảy cá dính trên mặt. Họ phá hủy cả pho tượng này.

Quan huyện Văn Tư Lập trả ơn người săn bắn và từ đó, nạn ma quái không còn thấy tăm tích nữa.

Thực hiện yêu cầu:

Câu 1. Văn bản Cái chùa hoang ở Đông Triều thuộc thể loại nào? Tác phẩm ấy có đặc điểm gì nổi bật?

Câu 2. Liệt kê các sự việc chính trong văn bản Chuyện cái chùa hoang ở huyện Đông Triều (Nguyễn Dữ), và cho biết sự việc nào quan trọng nhất?

Câu 3. Nhân vật Văn Tư Lập đã làm những việc hữu ích nào cho dân chúng? Qua đó em thấy nhân vật Văn Tư Lập có những phẩm chất đáng quý nào?

Câu 4. Phân tích ý nghĩa của việc sử dụng yếu tố huyền bí trong câu chuyện?

Câu 5. Theo em, câu chuyện Cái chùa hoang ở Đông Triều có ý nghĩa gì đối với việc hiểu biết về văn hóa và xã hội thời kỳ đó?

II. PHẦN VIẾT

Câu 1. Viết đoạn văn (200 chữ) phân tích những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm Chuyện cái chùa hoang ở huyện Đông Triều (Nguyễn Dữ).

Câu 2.

Có ý kiến cho rằng: Tự học có một vai trò hết sức quan trọng. Tự học giúp chúng ta tìm tòi được nhiều kiến thức hơn, hiểu sâu hơn, vững chắc hơn nhờ vào các kĩ năng như tự phân tích, tổng hợp tài liệu, đưa ra các phương án mới để giải quyết bài học một cách thông minh và có trình tự.

Em hãy viết bài văn nghị luận (500 chữ) bàn luận về vấn đề tự học được nêu ở ý kiến trên và đề xuất một số phương pháp tự học các môn khoa học xã hội mà em cho là hữu hiệu nhất.

Đáp án

I. PHẦN ĐỌC - HIỂU

Câu 1:

Phương pháp:

Vận dụng kiến thức về các đặc trưng thể loại để xác định và chỉ ra dấu hiệu nhận biết 

Cách giải:

Văn bản "Cái chùa hoang ở Đông Triều" thuộc thể loại truyện truyền kỳ, nổi bật với sự kết hợp giữa yếu tố lịch sử và huyền bí, phản ánh đời sống xã hội và nhân sinh quan của con người.

Câu 2:

Phương pháp:

Đọc kĩ văn bản để xác định các sự việc chính 

Cách giải:

- Các sự việc chính như sau:

1. Văn Tư Lập yêu cầu dân canh gác vì nạn trộm cắp.

2. Tư Lập mời thầy phù thủy nhưng không hiệu quả.

3. Dân cầu xin Phật nhưng tình hình không cải thiện.

4. Tư Lập tìm Vương Tiên sinh để bói.

5. Người săn bắn xuất hiện và giải quyết nạn trộm cắp.

6. Nhóm gian bị phát hiện và chạy trốn.

7. Dân phá hủy tượng Hộ pháp và Thủy thần.

8. Nạn ma quái chấm dứt.

- Sự việc quan trọng nhất trong câu chuyện là người làm nghề săn bắn phát hiện và xử lý ma quỷ, vì đây là sự việc quyết định giải quyết triệt để nạn trộm cắp và khôi phục sự bình yên cho huyện Đông Triều. 

Câu 3:

Phương pháp:

Căn cứ vào nội dung văn bản để phân tích phẩm chất của nhân vật 

Cách giải:

Văn Tư Lập đã tổ chức canh gác, cầu xin Phật và tìm Vương Tiên sinh. Ông thể hiện trách nhiệm và sự quan tâm đến dân.

Câu 4:

Phương pháp:

Vận dụng kiến thức về yếu tố kì ảo trong truyện kì 

Cách giải:

Yếu tố huyền bí tạo không khí căng thẳng, phản ánh tâm lý người dân về thế giới siêu nhiên và giúp giải thích các hiện tượng lạ, thể hiện mâu thuẫn giữa thiện và ác.

Câu 5:

Phương pháp:

Gợi ý: hiểu biết về văn hóa và xã hội thời kỳ đó qua tín ngưỡng tâm linh, vai trò của quan chức, và sự gắn kết giữa con người với hiện tượng huyền bí.

Cách giải:

Câu chuyện cho thấy đời sống văn hóa thời xưa gắn chặt với tín ngưỡng dân gian và niềm tin vào thế lực siêu nhiên. Đồng thời, tác phẩm phản ánh trách nhiệm của người cầm quyền đối với dân và khẳng định quan niệm đạo đức: cái thiện luôn chiến thắng cái ác. Qua đó, ta hiểu thêm về tâm thức, lối sống và những giá trị mà xã hội thời trung đại coi trọng.

II. PHẦN VIẾT

Câu 1:

Phương pháp:

* Mở đoạn:

- Giới thiệu khái quát về tác phẩm và hình thức nghệ thuật nổi bật của truyện.

- Nhấn mạnh việc Nguyễn Dữ đã khéo léo sử dụng những yếu tố văn học dân gian và bút pháp huyền ảo.

* Thân đoạn:

- Kết cấu: Truyện được xây dựng theo kết cấu truyền kì, kết hợp giữa yếu tố thực và ảo. Người dân tin rằng nạn trộm cắp là do ma quỷ, từ đó mở ra mạch truyện khám phá những hiện tượng kỳ bí và cách giải quyết.

- Miêu tả huyền ảo: Tác phẩm sử dụng bút pháp tả thực kết hợp với yếu tố huyền ảo, như hình ảnh tượng Hộ pháp bị bắn, tượng Thủy thần biến sắc. Những hiện tượng siêu nhiên này gợi sự tò mò và tạo không khí li kì cho câu chuyện.

- Ngôn ngữ: Ngôn ngữ trong truyện vừa mang tính dân gian, giản dị, vừa trang trọng phù hợp với câu chuyện về quan lại, thần linh. Đặc biệt, lời đối thoại mang tính linh thiêng và đậm chất thần thoại.

- Hình ảnh: Hình ảnh tượng Hộ pháp, Thủy thần bị phá hủy tượng trưng cho sự thắng lợi của con người trước các thế lực tà ác, đồng thời mang ý nghĩa trừ tà ma theo tín ngưỡng dân gian.

* Kết đoạn: Khẳng định những nét nghệ thuật đặc sắc giúp tác phẩm để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.

Cách giải:

Trong Chuyện cái chùa hoang ở huyện Đông Triều, Nguyễn Dữ đã thể hiện nhiều đặc sắc nghệ thuật làm nên sức hấp dẫn riêng của thể loại truyền kì. Trước hết, tác giả kết hợp hài hòa giữa yếu tố hiện thực và yếu tố kì ảo. Những chi tiết như tượng Hộ pháp bị bắn tên hay tượng Thủy thần biến sắc và dính vảy cá tạo không khí huyền bí, góp phần lí giải nạn trộm cắp theo quan niệm tâm linh của người xưa. Bên cạnh đó, truyện có kết cấu rõ ràng và chặt chẽ, các sự việc nối tiếp nhau hợp lí từ lúc xảy ra nạn trộm cắp, những nỗ lực tìm cách giải quyết cho đến khi sự thật được hé lộ và trật tự được lập lại. Ngôn ngữ trong truyện giản dị nhưng trang trọng, phù hợp với bối cảnh gắn với đời sống dân gian và tín ngưỡng thần Phật. Lối kể chuyện ngắn gọn, súc tích cùng việc miêu tả hành động giàu kịch tính giúp câu chuyện trở nên sinh động và hấp dẫn. Nhờ sự hòa quyện của bút pháp huyền ảo và nghệ thuật kể chuyện tinh tế, tác phẩm để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.

Câu 2:

Phương pháp:

* Mở bài:

- Giới thiệu vấn đề: Trong quá trình học tập, tự học ngày càng được coi trọng. Đặc biệt, trong thời đại thông tin phát triển như hiện nay, tự học là một kỹ năng thiết yếu giúp mỗi người phát triển bản thân.

- Nêu vấn đề cần nghị luận: Bàn luận về vai trò của tự học và đề xuất một số phương pháp tự học hiệu quả cho các môn khoa học xã hội.

* Thân bài:

1. Giải thích ý kiến:

- Khái niệm tự học: Tự học là quá trình người học tự mình chủ động tiếp thu kiến thức thông qua các nguồn tài liệu khác nhau, không bị giới hạn bởi sự hướng dẫn trực tiếp từ giáo viên.

- Ý nghĩa của ý kiến: Tự học giúp phát triển tư duy sáng tạo, tự lập, nâng cao khả năng tự phân tích và tổng hợp thông tin.

Người học có thể hiểu sâu hơn và nắm vững kiến thức một cách toàn diện hơn so với việc chỉ dựa vào kiến thức thụ động từ giáo viên.

2. Vai trò của tự học:

- Tự học giúp mở rộng kiến thức:

+ Thông qua việc tìm tòi, nghiên cứu các tài liệu, học sinh có thể tiếp cận nhiều nguồn kiến thức khác nhau, từ đó mở rộng sự hiểu biết và tư duy.

+ Việc tự tìm tòi thông tin giúp học sinh hình thành thói quen khám phá, yêu thích học hỏi.

- Tự học rèn luyện kỹ năng phân tích và tổng hợp: Trong quá trình tự học, học sinh phải phân tích các vấn đề, so sánh, đối chiếu, và tổng hợp các tài liệu từ nhiều nguồn để hiểu sâu hơn về nội dung học tập.

- Tự học giúp phát triển khả năng sáng tạo và giải quyết vấn đề:

Việc tự đưa ra các phương án, cách giải quyết vấn đề giúp học sinh sáng tạo hơn trong việc tiếp cận và giải quyết các bài tập, tình huống trong học tập.

- Tự học xây dựng tính kiên nhẫn và tự lập: Tự học yêu cầu người học phải kiên nhẫn, tự chịu trách nhiệm về quá trình học của mình, từ đó phát triển tính tự lập, không bị phụ thuộc vào sự hướng dẫn của người khác.

3. Ý kiến trái chiều và phản bác:

- Ý kiến trái chiều: Một số người cho rằng tự học không thể thay thế được sự hướng dẫn của giáo viên.

- Phản bác: Tự học không phải là thay thế mà là bổ sung cho việc học dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Học sinh cần sự chủ động trong việc tìm kiếm kiến thức và thực hành.

4. Đề xuất một số phương pháp tự học hiệu quả cho môn khoa học xã hội 

- Tự học qua đọc sách, tài liệu:

+ Học sinh cần có thói quen đọc sách, tài liệu tham khảo, bao gồm cả sách giáo khoa, sách chuyên khảo để hiểu sâu hơn về các khái niệm, sự kiện lịch sử, địa lý, văn học.

+ Nên ghi chép lại những kiến thức quan trọng và những điều còn chưa rõ để có thể tìm hiểu thêm.

- Lập sơ đồ tư duy:

+ Sơ đồ tư duy là công cụ hữu ích giúp học sinh hệ thống hóa kiến thức một cách trực quan, dễ nhớ và dễ ôn tập.

+ Áp dụng sơ đồ tư duy trong các môn như lịch sử để hệ thống các sự kiện theo trình tự thời gian hoặc trong môn địa lý để nắm vững các yếu tố địa lý tự nhiên và kinh tế.

- Thảo luận nhóm:

+ Tự học không chỉ là việc học cá nhân, học sinh có thể cùng thảo luận với bạn bè để trao đổi ý kiến, mở rộng và làm rõ thêm những khía cạnh chưa hiểu.

+ Thảo luận giúp kích thích tư duy phản biện, đánh giá lại các quan điểm và ý kiến của bản thân.

- Luyện tập qua câu hỏi và đề cương:

+ Học sinh có thể tự đặt câu hỏi hoặc luyện tập với các đề cương tự làm để rèn luyện kỹ năng trả lời, phân tích các vấn đề một cách logic và có hệ thống.

+ Ví dụ, trong môn lịch sử, có thể đặt các câu hỏi về nguyên nhân, diễn biến và kết quả của các sự kiện lịch sử lớn.

* Kết bài:

- Khẳng định vai trò của tự học: Tự học là một phần quan trọng trong quá trình học tập, giúp học sinh phát triển bản thân và nắm vững kiến thức.

- Kêu gọi tinh thần tự học: Thế hệ trẻ cần phát huy tinh thần tự học, tự rèn luyện để trở thành những công dân có ích cho xã hội, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho tương lai.

Cách giải:

Trong quá trình học tập, tự học ngày càng được coi trọng. Đặc biệt, trong thời đại thông tin phát triển mạnh mẽ như hiện nay, tự học là một kỹ năng thiết yếu giúp mỗi người không ngừng phát triển bản thân. Chính vì vậy, việc bàn luận về vai trò của tự học và đề xuất một số phương pháp tự học hiệu quả cho các môn khoa học xã hội là hết sức cần thiết.

Tự học được hiểu là quá trình người học tự mình chủ động tiếp thu kiến thức thông qua các nguồn tài liệu khác nhau mà không bị giới hạn bởi sự hướng dẫn trực tiếp của giáo viên. Ý kiến này nhấn mạnh rằng tự học không chỉ giúp người học nâng cao khả năng tư duy sáng tạo, tinh thần tự lập mà còn rèn luyện năng lực phân tích và tổng hợp thông tin. Khi tự học, học sinh có điều kiện hiểu sâu hơn và nắm vững kiến thức một cách toàn diện hơn so với việc chỉ thụ động tiếp nhận từ thầy cô.

Tự học có vai trò vô cùng quan trọng đối với mỗi học sinh. Trước hết, tự học giúp mở rộng kiến thức. Khi tìm tòi và nghiên cứu thêm tài liệu, học sinh có thể tiếp cận nhiều nguồn thông tin phong phú và đa dạng, từ đó hình thành thói quen khám phá và nuôi dưỡng niềm say mê học tập. Bên cạnh đó, quá trình tự học còn rèn luyện cho học sinh khả năng phân tích và tổng hợp khi phải so sánh, đối chiếu nhiều nguồn tài liệu khác nhau để hiểu rõ nội dung. Không chỉ vậy, tự học còn phát triển khả năng sáng tạo và giải quyết vấn đề; học sinh phải tự đưa ra cách tiếp cận phù hợp, từ đó hình thành lối suy nghĩ linh hoạt. Cuối cùng, tự học góp phần xây dựng tính kiên nhẫn và tự lập, bởi học sinh phải chịu trách nhiệm với việc học của chính mình, biết tự điều chỉnh kế hoạch và tiến độ học tập.

Tuy vậy, vẫn có ý kiến cho rằng tự học không thể thay thế hoàn toàn sự hướng dẫn của giáo viên. Thực chất, quan điểm này chỉ đúng một phần. Tự học không nhằm thay thế vai trò của thầy cô mà là sự bổ sung cần thiết để việc học tập trở nên toàn diện hơn. Học sinh vẫn cần được định hướng, giảng giải những kiến thức trọng tâm, nhưng chính sự chủ động tự học mới giúp các em tiếp thu sâu sắc và bền vững hơn.

Để việc tự học đạt hiệu quả, đặc biệt là trong các môn khoa học xã hội, học sinh có thể áp dụng nhiều phương pháp phù hợp. Trước hết, cần duy trì thói quen đọc sách và tài liệu: từ sách giáo khoa, sách tham khảo cho đến những bài nghiên cứu mở rộng. Khi đọc, học sinh nên ghi lại những kiến thức quan trọng hoặc những điểm chưa rõ để tìm hiểu thêm. Tiếp theo, lập sơ đồ tư duy là một công cụ hữu ích giúp hệ thống hóa kiến thức một cách trực quan và dễ nhớ. Trong môn Lịch sử, sơ đồ tư duy có thể dùng để xâu chuỗi các sự kiện theo trình tự thời gian; trong môn Địa lý, giúp phân nhóm các yếu tố tự nhiên hoặc kinh tế. Ngoài ra, thảo luận nhóm cũng là một cách tự học hiệu quả, bởi việc trao đổi quan điểm giúp mở rộng tư duy và bổ sung những điều còn thiếu sót. Cuối cùng, học sinh nên luyện tập bằng cách tự đặt câu hỏi hoặc làm đề cương. Với môn Lịch sử, có thể đặt câu hỏi về nguyên nhân, diễn biến, kết quả của một sự kiện để rèn luyện khả năng tổng hợp và lập luận.

Tóm lại, tự học giữ vai trò quan trọng trong quá trình học tập, giúp học sinh phát triển toàn diện cả về kiến thức lẫn kỹ năng. Thế hệ trẻ hôm nay cần phát huy tinh thần tự học, chủ động rèn luyện bản thân để trở thành những công dân có ích cho xã hội và xây dựng nền tảng vững chắc cho tương lai.