Đề thi học kì 1 Văn 12 Cánh diều - Đề số 6

Đề thi

I. ĐỌC HIỂU 

Đọc văn bản sau:

Chúng ta ở đây, phút này, đang còn thở

để biết nỗi đau đã hoá thành ta

một phần không lìa bỏ

Nhưng chúng ta ở đây cũng đồng thời chứng tỏ

bản thân ta giàu sức mạnh hồi sinh

và tương lai luôn có chỗ cho mình 

cũng như cho những con người can đảm

dám đối diện thay vì chán nản

xắn tay làm chứ không chịu ban ơn

biết mỉm cười thay vì chỉ thở than

kiên nhẫn đi tìm cánh cửa mình cần mở

Không hắt hủi cuộc đời, kể cả những nỗi đau

lựa chọn sống thế nào hơn là sống bao lâu

Chúng ta ở đây, phút này, đang còn thở…

(Chúng ta ở đây, phút này…, Nguyễn Bích Lan, Sống trong chờ đợi, Truyện ngắn và thơ, NXB Phụ nữ Việt Nam, tr 82)

Thực hiện các yêu cầu từ câu 1 đến câu 5.

Câu 1: Xác định thể thơ.

Câu 2: Xác định nhân vật trữ tình trong bài thơ.

Câu 3: Nêu hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong bài thơ.

Câu 4: Anh/chị hiểu những dòng thơ sau như thế nào?

“Không hắt hủi cuộc đời, kể cả những nỗi đau

Lựa chọn sống thế nào hơn là sống bao lâu”

Câu 5: Thông điệp sâu sắc mà anh/chị rút ra từ bài thơ là gì? Vì sao?

II. PHẦN VIẾT

Câu 1:

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích tâm trạng của nhân vật Gầu trong đoạn trích sau:

Bà nội mất sau một thời gian ốm dậy

Đưa bà ra nghĩa trang giáo xứ về, Gầu mệt quá ngả lưng lên chiếc giường tre của nội kê nơi góc tường.

Gầu nhớ lại cái đêm ngủ ở nhà với nội, nhớ lại giấc mơ nội vuốt tóc rồi gãi lưng cho nó, còn ôm nó vào lòng.

Gầu cũng nhớ tới ánh mắt hiền dịu hiếm hoi của nội mỗi khi nội dúi vào tay nó một đồng bạc trả công sau những đêm mỏi lưng ngồi xếp cau. Những đồng bạc được bỏ vào con heo đất leng keng rộn rã, để dành mua quần áo mới mặc Tết cho anh em Gầu suốt bao nhiêu năm trời.

Nó cảm thấy cay cay nơi khóe mắt, rồi có hai dòng nước trào xuống hai bên má. Mắt nó nhoè đi. 

Gấu bèn trở mình nằm sấp xuống giường úp mặt vào cánh tay, vừa lau nước mắt vừa ngăn tiếng nấc nghẹn nơi cổ họng.

Nắng ban trưa ngoài sân chợt hứng lên hắt vào nhà. Qua khe hở của các thanh tre, Gầu bỗng thấy có gì đó lấp lánh sáng dưới gầm giường. Nó lụi cụi chui vào rồi nhặt ra một đồng bạc bám đầy bụi.

Nó sực nhớ lại đồng bạc bà cho nó lúc nửa đêm từ lâu lắm rồi. Đồng bạc mà nó sung sướng cầm trên tay ngủ thiếp đi và đánh mất, để chẳng còn dịp nào mua cà rem cho nhỏ Hường nữa.

Gầu phủi sạch bụi, mân mê đồng bạc vừa tìm thấy, rồi lại nắm chặt trong tay, nằm xuống giường, và ngủ một giấc say sưa ngon lành.

(Trích “Ngủ ở nhà nội”, Nguyễn Ngọc Hoài Nam, Viết và đọc chuyên đề mùa hạ 2021, NXB Hội Nhà Văn, tr.63)

Câu 2:

“Tôi của ngày hôm nay là những lựa chọn của tôi ngày hôm qua”.

Từ ý kiến trên, anh/ chị viết một bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) bàn về sự lựa chọn của con người trong cuộc sống.

Đáp án

I. ĐỌC HIỂU

Câu 1:

Phương pháp: 

Căn cứ vào các đặc điểm hình thức để xác định thể thơ 

Cách giải:

Thể thơ: Tự do

Câu 2: 

Phương pháp: 

Đọc kĩ văn bản để xác định nhân vật trữ tình 

Cách giải:

Nhân vật trữ tình: “Chúng ta”

Câu 3:

Phương pháp: 

Vận dụng kiến thức về biện pháp tu từ điệp cấu trúc để phân tích tác dụng 

Cách giải:

- BPTT: Lặp cấu trúc “Chúng ta ở đây, phút này, đang còn thở”

- Tác dụng: 

+ Nhấn mạnh thời điểm hiện tại chúng ta đang sống là có ý nghĩa nhất. Thể hiện tình yêu, sự biết ơn, trân trọng từng giây phút của cuộc đời.

+ Làm cho đoạn thơ giàu nhạc điệu, được liên kết chặt chẽ

Câu 4:

Phương pháp: 

Đọc kĩ các câu thơ để phân tích ý nghĩa 

Cách giải:

- Dòng thơ khuyên con người phải trân trọng cuộc đời, trân trọng những đau thương, mất mát; chọn cho mình một lối sống có ý nghĩa.

Câu 5:

Phương pháp: 

Gợi ý: Thông điệp: 

- Chỉ cần chúng ta còn sống thì có thể đối diện và vượt qua mọi khó khăn.

- Biết trân quý giây phút của hiện tại

- Hãy kiên nhẫn đi tìm con đường cho mình và chắc chắn ta sẽ tìm thấy cánh cửa mình cần mở.

Cách giải:

Thông điệp sâu sắc nhất mà bài thơ gửi đến người đọc chính là: cuộc sống này luôn nằm trong tầm kiểm soát của chúng ta. Dẫu rằng nỗi đau và những mất mát là điều không thể tránh khỏi, thậm chí chúng đã trở thành một phần máu thịt, nhưng bài thơ khẳng định mạnh mẽ rằng mỗi người đều sở hữu một sức mạnh nội tâm để hồi sinh và viết nên một tương lai mới. Thông điệp ấy khích lệ chúng ta hãy sống một cách chủ động, can đảm đối diện với nghịch cảnh thay vì chán nản, và kiên trì tìm kiếm những cánh cửa cần mở. Nó nhắc nhở rằng ý nghĩa đích thực của cuộc đời không nằm ở việc ta sống được bao lâu, mà ở cách ta lựa chọn sống như thế nào trong từng khoảnh khắc quý giá mình đang có.

II. PHẦN VIẾT

Câu 1:

Phương pháp: 

- Mở đoạn: Giới thiệu tên tác phẩm, tác giả: Truyện ngắn “Ngủ ở nhà nội” (Nguyễn Ngọc Hoài Nam), nhân vật Gầu.

- Thân đoạn: Có thể triển khai như sau:

+ Tâm trạng của nhân vật Gầu sau khi trở về từ đám tang của bà nội.

• Nỗi nhớ da diết của nhân vật Gầu về những kỷ niệm khi bà còn sống: Đó là kỉ niệm đêm ngủ ở nhà nội, nhớ lại những hành động yêu thương, chăm sóc, nhớ ánh mắt hiền từ , nhớ đồng bạc nội trả công sau mỗi lần xếp cau giúp nội.
• Gầu rơi nước mắt.

+ Qua nhân vật Gầu, nhà văn gửi tới người đọc thông điệp về tình cảm gia đình, đặc biệt là tình bác cháu. Hình ảnh bà luôn là hình ảnh đẹp mà chúng ta mang theo. 

+ Nghệ thuật: Tâm trạng của nhân vật Gầu được miêu tả qua điểm nhìn bên ngoài (điểm nhìn của người kể chuyện). Tác giả sử dụng nhiều câu văn ngắn, ngôn ngữ giản dị, gần gũi.

- Kết đoạn: 

Nhân vật Gầu đã góp phần gửi gắm chủ đề tư tưởng của tác phẩm nói chung và đoạn trích nói riêng. Đó là tình cảm thiêng liêng và đáng trân trọng trong cuộc đời.

Cách giải:

Trong truyện ngắn “Ngủ ở nhà nội” của Nguyễn Ngọc Hoài Nam, nhân vật Gầu hiện lên với những cảm xúc chân thực và xúc động sau sự ra đi của bà nội. Trở về từ đám tang, Gầu cảm thấy mệt mỏi và tìm về chiếc giường tre của bà như tìm một chỗ dựa tinh thần. Tại đó, dòng hồi ức về bà ùa về trong cậu: những đêm được bà vuốt tóc, gãi lưng, ôm vào lòng; ánh mắt hiền dịu mỗi khi bà dúi vào tay cậu đồng bạc nhỏ - phần thưởng cho những đêm xếp cau mỏi lưng. Những ký ức ấy không chỉ là kỷ niệm, mà còn là minh chứng cho tình yêu thương sâu sắc, sự chăm chút âm thầm của bà dành cho các cháu. Nỗi nhớ thương trào dâng khiến Gầu “cay cay nơi khóe mắt”, rồi “hai dòng nước trào xuống hai bên má”. Cậu nằm sấp, úp mặt vào tay, cố gắng kìm nén những tiếng nấc nghẹn ngào. Qua nhân vật Gầu, nhà văn đã gửi gắm một thông điệp sâu sắc về tình cảm gia đình, đặc biệt là tình bà cháu, đó chính là thứ tình cảm thiêng liêng, bền chặt và luôn in đậm trong tâm trí mỗi người. Về nghệ thuật, tác giả sử dụng điểm nhìn của người kể chuyện bên ngoài, kết hợp với những câu văn ngắn, ngôn ngữ giản dị, gần gũi, giúp khắc họa rõ nét diễn biến tâm lý nhân vật. Như vậy, nhân vật Gầu đã góp phần quan trọng trong việc thể hiện chủ đề tư tưởng của tác phẩm: tình cảm gia đình là giá trị thiêng liêng, đáng trân trọng và nuôi dưỡng trong cuộc đời mỗi con người.

Câu 2:

Phương pháp: 

*Mở bài: Giới thiệu vấn đề cần nghị luận: Sự lựa chọn có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với mỗi người trong cuộc sống.

 *Thân bài: 

- Giải thích: Lựa chọn là chọn giữa nhiều cái cùng loại hoặc khác loại dựa trên thông tin, giá trị, mục tiêu, tình cảm, tình huống…

- Bàn luận:

+ Sự lựa chọn là kim chỉ nam của cuộc đời nên chỉ khi lựa chọn đúng thì cuộc đời mới có hạnh phúc. Lựa chọn đúng sẽ khiến ta đi đúng đường, an vui và thành công.

+ Lựa chọn sai lầm sẽ khiến ta đi sai đường và khó đạt được thành công.

+ Cần biết cách lựa chọn và chịu trách nhiệm với sự lựa chọn của mình.

- Bác bỏ: Phê phán tư tưởng sống thuận theo tự nhiên, không cần phải lựa chọn hoặc sợ sệt lúng túng không biết lựa chọn như thế nào.

- Bài học:

+ Mỗi người cần có sự lựa chọn của riêng mình. 

+ Cần suy nghĩ, cân nhắc kỹ trước khi đưa ra sự lựa chọn

+ Dù lựa chọn là đúng đắn hay sai lầm vẫn phải cố gắng, nỗ lực trong cuộc sống. 

*Kết bài: Khẳng định vấn đề cần nghị luận 

Cách giải:

Bài viết tham khảo:

Cuộc đời mỗi con người giống như một hành trình dài với vô số ngã rẽ. Ở mỗi bước ngoặt ấy, chúng ta luôn phải đối mặt với những quyết định, lớn có, nhỏ có, và chính những quyết định ấy sẽ vẽ nên bản đồ cuộc đời ta. Bởi vậy, có thể khẳng định rằng, sự lựa chọn có một ý nghĩa vô cùng quan trọng, thậm chí mang tính quyết định đến cuộc sống và tương lai của mỗi người.

Vậy, lựa chọn là gì? Đó là hành động cân nhắc, quyết định lấy một thứ trong số nhiều phương án, khả năng khác nhau dựa trên những thông tin, hệ giá trị, mục tiêu, tình cảm và hoàn cảnh cụ thể. Nó không đơn thuần là một cái gật đầu nhất thời, mà là sự phán xét có ý thức, định hướng cho những bước đi tiếp theo.

Trong dòng chảy của cuộc đời, sự lựa chọn đóng vai trò như một kim chỉ nam. Một lựa chọn đúng đắn, sáng suốt sẽ mở ra cho ta con đường bằng phẳng, dẫn lối đến thành công và hạnh phúc. Khi ta chăm chỉ học tập, ta lựa chọn cho mình một tương lai tri thức rộng mở. Khi ta sống chân thành, tử tế, ta lựa chọn xây dựng những mối quan hệ bền chặt và một tâm hồn thanh thản. Ngược lại, một lựa chọn sai lầm có thể dẫn ta vào ngõ cụt của thất bại và niềm đau. Lựa chọn thờ ơ với việc học, chìm đắm trong những thú vui vô bổ, hay buông thả bản thân trước cám dỗ, tất cả sẽ khiến ta phải trả giá bằng những năm tháng lẽ ra có thể tươi sáng hơn. Tuy nhiên, điều then chốt không chỉ nằm ở việc lựa chọn đúng hay sai, mà còn ở thái độ chịu trách nhiệm với chính lựa chọn của mình. Một người trưởng thành là người dám đối mặt với hậu quả từ quyết định của bản thân, dù đó là vinh quang hay thất bại, và biết rút ra bài học để tiếp tục tiến lên.

Trong xã hội, vẫn còn tồn tại những quan niệm sống cần được phê phán. Có người sống thuận theo tự nhiên, phó mặc cho số phận, không dám hoặc không muốn đưa ra bất kỳ lựa chọn nào. Lại có người luôn trong trạng thái sợ hãi, lúng túng, không biết nên chọn lựa ra sao, và cuối cùng để cơ hội vuột mất. Những lối sống thụ động ấy vô tình đánh mất quyền làm chủ cuộc đời mình, biến họ thành những con thuyền không bánh lái, trôi dạt vô định.

Từ những phân tích trên, mỗi chúng ta cần rút ra những bài học thiết thực. Trước hết, hãy ý thức rằng bản thân có quyền và cần phải có những sự lựa chọn của riêng mình. Thứ hai, trước mỗi quyết định, cần dành thời gian suy nghĩ, cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên lý trí và sự tỉnh táo, không để cảm xúc nhất thời chi phối. Và cuối cùng, dù lựa chọn của ta có dẫn đến kết quả nào đi chăng nữa, hãy luôn giữ vững tinh thần cố gắng, nỗ lực không ngừng. Bởi ngay cả một lựa chọn sai lầm, nếu ta biết đứng dậy và sửa chữa, nó vẫn có thể trở thành bàn đạp quý giá cho những thành công trong tương lai.

Tóm lại, sự lựa chọn chính là thước đo của bản lĩnh và trí tuệ. Mỗi lựa chọn hôm nay, dù nhỏ bé, đều góp phần kiến tạo nên con người và cuộc sống của chúng ta ngày mai. Hãy trở thành một người chủ động, sáng suốt và dũng cảm trong mọi lựa chọn, bởi bạn chính là kiến trúc sư của cuộc đời mình.